Stel je een organisatie voor. Stel je een grote organisatie voor. Stel je een hele grote organisatie voor. Aan de top van die organisatie staat een man: de grote baas. Zo groot zelfs dat aan zijn beslissingen niet kan worden getornd. Zijn aanstelling is voor het leven maar wil hij er eerder mee stoppen dan kan dat. Maar het eeuwige leven heeft hij niet, dus moet er van tijd tot tijd een opvolger komen. Nooit van buiten, altijd uit eigen kring. Gekozen uit het topechelon. Over hoe dat gaat, doen vreemde verhalen de ronde. Begrijpelijk want de selectieprocedure gaat gepaard met aloude rituelen. Zo gaan de kandidaten in conclaaf op de hoogste etage van het hoofdkantoor. Daar blijven ze in quarantaine en verstoken van elk contact met de buitenwereld totdat er een nieuwe grote bons is gekozen.

Op de werkvloer blijft het tot die tijd gissen. Uit de melange van koffiedik, roddel en toekomstvisies ontstaat doorgaans een staalkaart van functieprofielen die tevens weerspiegelen wat er rationeel en emotioneel in de organisatie leeft.

 

Dan is het zover, ze zijn eruit. De nieuwe leider is gekozen. En wat blijkt, de verrassing is compleet want niemand had op die persoon gerekend. Een grote onbekende die niet op bookmakerlijstjes figureerde en wiens naam in de wandelgangen zelfs niet was gefluisterd.

En dan gebeurt er iets bijzonders. De blije receptie van de nieuwe topman neemt een aanvang. Koortsachtig worden argumenten aangedragen waarom deze kandidaat welbeschouwd, bij nader inzien en met de kennis van nu eigenlijk de enige kandidaat was die kon worden gekozen. Diens positieve eigenschappen worden in het meest rooskleurige licht geplaatst terwijl eventuele smetjes op het blazoen gewiekst worden weggepoetst. Hoop en verwachting lopen als dubbelvla in elkaar over. Het wonder is niet langer dat juist hij werd gekozen. Het wonder is dat iedereen hem aanvankelijk over het hoofd zag.

 

Sommigen noemen dat een mysterie. Maar dat is het niet. Het is gewoon wat onomstreden leiderschap met volgelingen doet. De ongewisheid is geweken – er is weer iemand die de weg wijst. De groepscohesie die door de verschillende meningen over wie de beste bons zou zijn tijdelijk scheurtjes vertoonde, is hersteld. En nu de nieuwe voorganger bekend is, kunnen de ambitieuzen bij hun geklauter naar de top een voorbeeld aan hem nemen.

Hoe dat zo? Komt door de traagheid van de evolutie. Vanwege de drie belangrijke voordelen die leiderschap onze verre voorouders bood, reageren we nog net zo als in de steentijd. In ieder van ons steekt een Fred of Wilma Flintstone.

 

Casper Jansen