We zijn gewoontedieren. Hebben we eenmaal wat geleerd dat succes heeft in de dagelijkse omgang dan nemen we dat graag op in ons vaste gedragsrepertoire. Maar door dat te doen worden we er tegelijk de gevangene ervan. Het werkt verslavend. Het fixeert onze denkpatronen en ons ego. De aangename zekerheid van vaste gewoontes werkt als een gevangenis. Een getraliede omgeving die blikvernauwend de actieradius van ons denken beperkt. Die kooi van prettige gewoontes belet ons alert te reageren op de constante stroom van veranderingen om ons heen. De gewoontekooi vertroebelt onze kijk op de wereld en staat vernieuwing in de weg. Zonder dat we het in eerste aanleg merken, wordt ons leven er moeilijk en zwaar door. En dat terwijl vernieuwing en evolutie essentieel zijn voor ons voortbestaan. In ons privéleven net zo goed als op ons werk.

 

In tegenstelling tot wat graag en gemakzuchtig wordt verkondigd door trainers van allerlei pluimage die zich tooien met de onbeschermde titel ‘verandermanager’, vind ik dat mensen in hun aard creatieve wezens zijn die wel degelijk bereidt zijn tot verandering. In feite doen we ons hele leven niets anders dan dat. Vanaf onze geboorte – misschien wel de grootste verandering in ons bestaan – tot aan de finale, als het een beetje meezit tot aan het einde van de vierde levensfase. Daartussen groeien we op, met vallen en opstaan. In onze jeugd kiezen we hobby’s en ontwikkelen we affiniteiten die we de ene keer weer achter ons laten en de andere keer ons hele verdere leven blijven koesteren.

We gaan studeren, kiezen een ambacht of stoppen van allebei wat in onze beroepsbagage. We wisselen van baan, vrienden en geliefden. We verliezen onze ouders en krijgen kinderen die alleen al door hun komst de structuur in ons leven overhoop gooien en ons tevens voor jaren in een totaal andere verantwoordelijkheidsmodus zetten. We emigreren, starten een bedrijf, luiden een klok of gaan voor nog hogere bonussen. Kortom, veranderen, vernieuwen; we lusten er wel pap van. Veranderen, we doen niet anders!

 

Dat we die beperking van onze bewegingsruimte graag opzoeken, komt omdat vaste gewoontes gewoon lekker zijn. Goed bruikbaar. Ze bieden comfort en maken ons leven eenvoudiger.

 

Op het niveau van een bedrijf of organisatie werkt dat precies zo. Gewoontes, culturen en ingesleten organisatiepraktijken – de stijl van de organisatie – functioneren als een ondergronds vliegwiel dat haast als vanzelf weerstand tegen veranderingen genereert. Verzet tegen veranderingen is een bijna ijzeren wetmatigheid. Er is dus niets geks of negatiefs aan, het hoort gewoon bij ons. Dat te accepteren maakt veranderen al weer een stuk makkelijker.

 

Casper Jansen