Cyprus was vijfhonderd jaar geleden een grote producent van suiker, katoen en wijn. Venetië, heer en meester daar, verdiende er een flinke duit aan. Kwade tongen beweerden zelfs dat die Cypriotische wijn de ware reden was waarom de Turkse sultan het eiland wilden veroveren. Onweerstaanbaar lekker en lekker goedkoop mits dat eiland van hem was. Om dat usurperende plannetje te dwarsbomen, wilden de regeerders van de lagunestad extra soldaten naar ‘hun’ eiland te sturen, onder bevel van de gevierde generaal Othello. Dit incident – in de eeuwige strijd om de ‘Juwelen van de Middellandse Zee’ – is historisch. De generaal daarentegen werd verzonnen door William Shakespeare, de grootste toneelschrijver aller tijden, wiens 450ste geboortejaar we nu vieren.
Wie het over renaissancistisch Venetië heeft, denkt al gauw aan het officieuze einde van de Zijderoute en Marco Polo, ook een schrijver; zij het van één boek, voor zover we weten. Dat ‘zover we weten’ is tevens de enige overeenkomst tussen die twee. Zo beroemd als ze zijn, zo weinig weten we van ze. Zo wordt beider auteurschap in twijfel getrokken terwijl zelfs de vraag of ze wel echt hebben bestaan aanleiding geeft tot de bitterste wetenschappelijke discussies. Toch valt er, ondanks die schimmigheid, wel degelijk een rode draad te ontdekken tussen de Italiaanse handelsreiziger en de Engelse bard. Een zijdedraad zelfs!
Jozef Nasri was een Portugese jood en telg uit een bankiersfamilie waarvan de leden kringen zich in de hoogste kringen bewogen. Dat zij soepel de financiële noden van de Europese vorstenhuizen lenigden, kon evenwel niet verhinderen dat Jozef, opgejaagd door de Spaanse inquisitie, zich genoodzaakt zag uit te wijken handelsmetropool naar Venetië. Maar Joods ondernemerschap en‘La Serenissima’ waren geen ideale match zoals we weten van ‘De Koopman van Venetië’, een ander toneelstuk van Shakespeare.
De Turkse sultan daarentegen herkende in de joodse asielzoeker de kwaliteiten om in dienst van de ‘Verheven Porte’ een diplomatieke bliksemcarrière te maken. Die leverde zelfs zoveel aanzien, rijkdom en status op dat Jozef aan het Meer van Tiberias in Israël moerbeibomen wilde planten voor de industriële fabricage van zijde; uitsluitend gemanaged door geloofsgenoten. Hoe wijdvertakt het netwerk van Jozef Nasri was, blijkt uit de hulp die hij Willem van Oranje gaf. Om de Spaanse oorlogsinspanning in de lage landen te verzwakken, adviseerde hij zijn Turkse broodheer om de opstand van de ‘Moorse’ zijdeboeren in het Spaanse Alpujarras te financieren.
Dat het, door het wegvallen van de zijdeproductie aldaar, niet ondenkbaar was dat de liturgische gewaden voor de Heilige Mis voortaan uit Israëlische zijde zouden worden gefabriceerd, was voor de Prins van Oranje en Jozef Nasri misschien wel het meest het tastbare bewijs hoe het leven van mensen soms afhankelijk kan zijn van een zijdedraad.
Casper Jansen
Meer weten over Chinezen, Mongolen, Marco Polo en de actuele stand van zaken rond de Nieuwe Zijderoute? Kom dan naar het jubileumseminar van 1–2 Think Logical. Klik hier voor datum, tijdstip en programma.
Share your thoughts